Het uitsterven van soorten door aquariums?
Bijna vier miljoen huishoudens in Duitsland hebben minimaal één aquarium. Volgens dierenbeschermers dragen deze mensen bij aan het uitsterven van diersoorten en ze zouden aquariums dus het liefst helemaal verbieden. Maar waarom eigenlijk?
Kijken we eens naar de populairste siervis, de kardinaaltetra, waarvan er jaarlijks 20 miljoen in het Amazonegebied gevangen en over de gehele wereld geëxporteerd worden. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat de bevolking van deze, in extreem grote hoeveelheden gevangen vis, absoluut niet bedreigd wordt. Dat klinkt misschien als een beschermende claim van Brazilië, maar wordt begrijpelijk wanneer je een beetje naar de biologie van de vis kijkt: De dieren produceren miljoenen eieren, die vrij in het water worden afgegeven en dan op de bodem, tussen planten, takken en loof, beschermd zijn tegen roofvissen. In de zwartwatergebieden van de Rio Negro, waar deze vissen voornamelijk leven, heerst een permanent voedingstekort. Wie daar in de avonduren rondvaart heeft niet eens een middel tegen muggenbeten nodig. Er zijn bijna geen muskieten. Het water is met een pH-waarde van 4 zo vijandig dat insectenlarven en ander plankton niet eens zouden kunnen overleven. Tijdens hun zoektocht naar voedsel in de uiterwaarden worden de vissen, met ingevallen buik, gevangen. Hoe meer dieren gevangen worden, des te meer jonge dieren een kans tot overleven hebben. Het voedingsaanbod bepaalt hier de grootte van de bevolking (studie van prof. Ning Labbish Chao 2012, Project Piaba).
Bij zeewatervissen gaat het net zo. Wanneer een groep juffervissen (kleine bonte rifbaarzen, die in groten getale worden geïmporteerd) van een rif worden gevangen, krijgen de jonge dieren de kans hun plaats in te nemen tussen de takken van de hertshoornkoralen. In het rif is het niet de voedselschaarste, maar de beschikbare ruimte die de bevolkingsdichtheid bepaalt.
De feiten
Dierenrechtenactivisten scoren altijd met het argument dat 70% van alle siervissen tijdens het transport naar Duitsland sterft. Wanneer we de daadwerkelijke cijfers even terzijde leggen, dan zou een guppy, bijvoorbeeld, geen drie euro maar elf euro kosten in de Duitse dierenwinkels – als die cijfers dus zouden kloppen. Beschermde soorten mogen hoe dan ook niet geïmporteerd worden. Dat wordt al ondersteund door de wet (Rode Lijst van de IUCN https://www.iucn.nl/ons-werk/rode-lijst/ ; CITES). Overigens gaat het bij de meeste vissen op de CITES-lijsten niet om siervissen, maar om vissoorten, zoals steuren, die om commerciële reden voor de menselijke consumptie (kaviaar) worden geïmporteerd en gedood. In de zoetwateraquaristiek worden van de circa 15.000 bekende soorten, maar 4.800 in aquariums gehouden. Daarvan komen er maar 200-400 regelmatig voor. De eerste 10 soorten van de invoerlijsten vormen al 80% van alle geïmporteerde soorten. Ter vergelijk: Het aantal geconsumeerde zoetwatervissen ligt in Duitsland op circa 70.000 ton per jaar. Van de 200-400 regelmatig in aquariums gehouden soorten wordt 90% in gevangenschap gekweekt. Maar 10% wordt in het wild gevangen, waarbij geïmporteerde nakomelingen ook onder « wildimport » vallen (bijv. guppys uit Singapore of Sri Lanka). Dr. Stefan Hetz, docent aan de universiteit van Berlijn, heeft bewezen dat het genoemde 70% verlies bij import fictief is (brief aan dr. Gebhart MdB, 16.01.14): „Het in de tekst van Pro Wildlife geciteerde werk (Oliveira, S. R. , Souza, R. T. Y. B., E.G. 2008) citeert zelf weer twee documenten (Waichman, A.V. Pinheiro, M. en Marcon 2001), die ook geen, op een wetenschappelijke basis te controleren, feiten aangaande de sterftecijfers leveren. Als gevolg van dit feit moeten de gegevens in het geciteerde werk en dus ook die van ProWildlife als fictief worden gekenmerkt. Het daadwerkelijke en verifieerbare verlies bij de import van vissen (zowel bij zoet- als bij zeewater) liggen rond 1-3%. Wie een wetenschappelijke studie over dit onderwerp wil lezen kan ik de masterscriptie uit 2010 van Matthias Homuth van de Humboldt universiteit van Berlijn aanbevelen.
Het belang van aquariums
Komen we terug op het aquarium in de woonkamer: Hoe willen we bijvoorbeeld kinderen interesseren in de natuur, verantwoordelijkheidsgevoel en dieren, wanneer niet door het houden van dieren? Door computerspelletjes?
Vissen kunnen in aquariums aanzienlijk ouder worden dan in de natuur het geval zou zijn geweest vanwege de natuurlijke selectie. Er zijn geen roofvissen, die het bestand op een natuurlijke manier beperken. In showaquariums, zoals het Berlijnse Aquarium, kunnen we echte Methusalems zien, die in de natuur nooit een kans zouden hebben gehad. Showaquariums wekken over het algemeen sowieso gedachten op, die zonder de aanblik van de vissen en ongewervelden nooit in mensen opgekomen zouden zijn. Via panelen en video’s worden bezoekers geïnformeerd over de ecologische problemen in de natuur, waarover ze op de televisie nog nooit iets hebben gezien. Maar daar, naast de betroffen bewoners, is het dan toch interessant en onthutsend. Misschien dat die plastic zak de volgende keer dan niet meer zo gauw in een rivier of de zee wordt gegooid.
Bij het selecteren van de diersoorten wordt in Duitse showaquariums (in Azië ziet dat er weer heel anders uit) goed gelet op de ruimte die de dieren nodig hebben. Pelagische diepzeehaaien zul je er niet vinden, terwijl kleine haaiensoorten, die in groten getale gekweekt worden, absoluut natuurgetrouw kunnen worden gehouden. Iedereen die de schoonheid heeft ervaren en dankzij een showaquarium iets geleerd heeft over de bedreiging van de haaien door de vangst voor haaienvinnensoep, ziet de dieren vanaf dat moment met andere ogen. Niet iedereen heeft de financiële mogelijkheid of de tijd naar die streken af te reizen waar de dieren leven. En juist daar ligt het belang van aquariums: Haal een stukje natuur in huis dat het waard is beschermd te worden of leer iets over de dieren en hun ecosystemen in openbare showaquariums! Een reëel alternatief om mensen te interesseren voor en te overtuigen van het belang van natuurbescherming is er niet en de natuur heeft die al helemaal niet...
